Χρόνος: 06:12, απόσταση: 89 χλμ., συνολική ανάβαση: 692μ., ελάχιστο υψόμ.: 5μ., μέγιστο υψόμ.: 278μ.
Η Μαγνησία της Ιωνίας: άγνωστες πτυχές της μαγνησιακής ιστορίας
Η Μαγνησία έχει την Ιωνία της, όπως και άλλες περιοχές στην Ελλάδα, που δέχτηκαν Έλληνες πρόσφυγες μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Και όμως, πολύ πριν η Μαγνησία αποκτήσει την Ιωνία της, η Ιωνία είχε ήδη τη δική της Μαγνησία. Μια Μαγνησία που ριζώνει πίσω στο χρόνο και την ιστορία.
Από την αρχή των ιστορικών χρόνων, στο γενικότερο αποικιστικό ρεύμα του 7ου αιώνα προ Χριστού, Αιολείς από τη Θεσσαλία μετακινούνται προς τα ιωνικά παράλια. Όπως μας πληροφορεί ο Στράβων, Θεσσαλοί Μάγνητες μαζί με μερικούς Κρήτες που πήραν κατά την πορεία τους, εγκαταστάθηκαν στην εύφορη πεδιάδα της Καρίας, νοτίως της Εφέσου, στις όχθες του ποταμού Μαιάνδρου. Εκεί, ιδρύεται η πόλη της Μαγνησίας. Από τη φύση του υλιήεντος Πηλίου και της θεσσαλικής πεδιάδας, της Νέσσωνος και της Βοιβηΐδος, οι Μάγνητες καταλήγουν στη φύση της Ιωνίας. Μαζί τους, παίρνουν και τη λατρεία της Αρτέμιδος. Και στις δύο Μαγνησίες – και στη μητρόπολη και στην αποικία – η θεά της φύσεως και των πρωτογενών δυνάμεων λατρεύεται ως θεά αρχηγέτις, δηλαδή ως ιδρυτής και προστάτης της πόλεως και του πολιτισμού.
Λόγω της αιολικής τους καταγωγής, οι Θεσσαλοί αυτοί άποικοι δεν έγιναν αρχικώς δεκτοί στο «Κοινόν των Ιώνων». Αργότερα, ωστόσο, η πόλη της Μαγνησίας εντάχθηκε στο τρίγωνο των πόλεων Πριήνης, Εφέσου και Τράλλεων. Στην εύφορη γη στις όχθες του ποταμού Ληθαίου, στη συμβολή του με τον ποταμό Μαίανδρο, σε μια τοποθεσία κρίσιμη από εμπορικής και στρατηγικής πλευράς, η Μαγνησία αναπτύχθηκε και παρήγαγε φημισμένα κρασιά, σύκα και λαχανικά.
- Στη Μαγνησία επί Μαιάνδρω. Μια ελληνική πόλη που ιδρύθηκε από Θεσσαλούς Μάγνητες, στο τρίγωνο της Πριήνης Εφέσου και Τράλλεων. Λόγω της αιολικής καταγωγής τους, οι Μάγνητες άργησαν λίγο να γίνουν δεκτοί στο Κοινό των Ιώνων.
Σε ένα εξαιρετικής τεχνοτροπίας τετράδραχμο από τη Μαγνησία παρά τω Μαιάνδρω, απεικονίζεται κεφαλή Αρτέμιδος με διάδημα, τόξο και φαρέτρα. Στην άλλη πλευρά του νομίσματος, ο αδερφός της Απόλλων, ιστάμενος σε βάση διακοσμημένη με μαίανδρο, κρατά κλάδο και ακουμπά σε τρίποδα που φέρει λύρα.
- Εικόνα που βρήκα στο διαδίκτυο, από διαδικτυακή δημοπρασία, με την ακόλουθη σημείωση: Antike Münzen, GRIECHISCHE MÜNZEN, IONIEN, Magnesia am Maiandros, Tetradrachme, nach 190 v. Chr. Artemisbüste / Apollon neben Dreifuß in Kranz. Magistratsname Euphemos (Sohn des) Pausanios.
Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, υπήρχαν ήδη δύο Μαγνησίες στην Ιωνία. Εκτός από τη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, η Μαγνησία επί Σιπύλω, η σημερινή Μάνισα, ιδρύθηκε στους πρόποδες του όρους Σίπυλος, στα βορειοανατολικά της σημερινής Σμύρνης. Εκεί λατρευόταν η Κυβέλη, και, κατά μία εκδοχή του μύθου, υπήρχε ναός της τον οποίο έχτισαν οι Αργοναύτες. Το 1920, η περιοχή αποτέλεσε βάση επιχειρήσεων του Ελληνικού στρατού στη Μικρασία.
Η σημερινή Μάνισα είναι μία τυπική ανατολική πόλη που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Βγαίνοντας όμως από την πόλη και περιδιαβαίνοντας το ιωνικό τοπίο, ο ταξιδιώτης νιώθει ότι βρίσκεται σε έναν οικείο χώρο, που του θυμίζει τη δική του Μαγνησία. Ο αρχαίος ποταμός Έρμος, ο σημερινός Γκεντίζ, διασχίζει τη μεγάλη πεδιάδα της Μάνισα, την πιο εύφορη πεδιάδα της Μικράς Ασίας. Οι περισσότερες καλλιέργειες έχουν ελιές, αμπέλια, σύκα. Η ώρα είναι εφτά το πρωί και οι άνθρωποι δουλεύουν στα κτήματα, πάντα πρόθυμοι να φιλέψουν σταφύλια τον περαστικό ταξιδιώτη. Η σταφίδα απλώνεται για ξήρανση στον ήλιο σε μεγάλα πανιά.
Στο μεγάλο κάμπο του Αϊδινιού, των αρχαίων Τράλλεων, ο δρόμος περνά μέσα από απέραντες εκτάσεις με μεγάλες συκιές, κατάφορτες με πεντάγλυκα σύκα, σταφιδιασμένα από τον Αυγουστιάτικο ήλιο. Ο αρχαιολογικός χώρος της Μαγνησίας βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα στα νοτιοανατολικά της αρχαίας Εφέσου. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Η πόρτα του αρχαιολογικού χώρου, ορθάνοιχτη στους σπάνιους επισκέπτες. Εκτός από τον φύλακα, κανείς δεν υπάρχει εδώ αυτό το ήσυχο πρωινό του δεκαπενταύγουστου. Μόνο ένας βοσκός εμφανίζεται. Οι σκιές του ανθρώπου και των ζώων μοιάζουν να έρχονται από κάποια άλλη εποχή, την εποχή του απροσδιορίστου χρόνου.
Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές στη Μαγνησία έγιναν το 1891, από το γερμανό Καρλ Χούμαν, τον αρχαιολόγο που ανακάλυψε το Βωμό της Περγάμου. Στη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, υπήρχαν οι μυστηριώδεις πέτρες που είχαν την ιδιότητα να έλκονται και να απωθούνται μεταξύ τους.
Την πόλη κοσμούσαν τρεις τουλάχιστον ναοί, ένας ναός της Αθηνάς, ένας ναός του Διός Σωσιπόλιδος και, βεβαίως, ο μεγαλοπρεπής ναός της Αρτέμιδος Λευκοφρυηνής, της θεάς με τα λευκά φρύδια. Η Άρτεμις Λευκοφρυηνή – ή Λευκόφρυς - συνιστούσε τοπική μορφή της θεότητας, που δε συναντάται πουθενά αλλού. Ο ναός της Αρτέμιδος μαρτυρείται από τον 3ο αιώνα και είχε διαστάσεις 58 επί 32 μέτρων, με 8 σειρές από 15 ιωνικούς κίονες. Κατά τον Βιτρούβιο, κτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Ερμογένη κατά το ιωνικό πρότυπο. Ο Στράβων μας λέει, ότι στο μέγεθος και στους θησαυρούς, ο ναός της Αρτέμιδος υστερούσε από αυτόν της Εφέσου, αλλά στην ομορφιά και στην αρμονία των μερών υπερτερούσε από όλους τους ναούς της Μικρασίας. Στο ναό της Λευκοφρυηνής ο Ερμογένης εφεύρε το είδος του οκτάστυλου ψευδοδιπτέρου, εφαρμόζοντας καινοτόμες σχεδιαστικές ιδέες, όπως το ερμογενειακό εύστυλον, κατά το οποίο το μετακιόνιο ισούται με το δύο και ένα τέταρτο της διαμέτρου βάσεως των κιόνων.
Τα ερείπια, όσα διέφυγαν από τις αρπαγές, τη λάσπη και τα στοιχεία, κείνται στο έδαφος. Ατάκτως εριμμένα, άφθονα, απέριττα, λουσμένα στο ιωνικό φως, σιωπηλά, αλλά και εύγλωττα.
- Ιωνικά ερείπια. Ναός του Διός, πλάι στο ναό της Αρτέμιδος.
Ευρήματα από τη Μαγνησία υπάρχουν στην Κωνσταντινούπολη, το Αϊδίνι, το Βερολίνο, το Παρίσι. Στο Λούβρο του Παρισιού, υπάρχουν 43 κομμάτια από τη ζωφόρο του ναού της Αρτέμιδος Λευκοφρυηνής, τα οποία και συνιστούν τη μεγαλύτερη συλλογή αρχιτεκτονικών γλυπτών του Λούβρου. Το διάζωμα του ναού αποτελούσε ένα συνεχές 175 μέτρων με παραστάσεις Αμαζονομαχίας.
Ο γλύπτης και αρχιτέκτονας Βαθυκλής ο Μαγνήσιος, ήταν διάσημος και εκτός Ιωνίας. Υπήρξε ο δημιουργός του φημισμένου θρόνου του Απόλλωνα στις Αμύκλες της Ελλαδικής Λακωνίας, ένα μνημείο που του ανέθεσαν οι Σπαρτιάτες το 550 π.Χ., το οποίο περιέγραψε ο Παυσανίας τον 2ο αιώνα μετά Χριστόν αναφέροντας ότι είχε μικρασιατικά χαρακτηριστικά όπως η απεικόνιση θνητών, και το οποίο όπως φαίνεται δεν ξέφυγε από την καταστροφική μανία του διαβόητου Μισέλ Φουρμόν το 1732. Τα περισσότερα ερείπια της Μαγνησίας επί Μαιάνδρω, καταστράφηκαν στις τοπικές ασβεστοκαμίνους. Μερικά ιωνικά κιονόκρανα διέφυγαν τη μοίρα των υπολοίπων, και περιμένουν υπομονετικά σε μια γωνιά. Η παρουσία της ζώσης ύλης δίπλα στην αρχαία νεκρή ύλη, υπαινίσσεται την καταγωγή των μορφών της ιωνικής τέχνης.
- Μορφές. Ιωνικά κιονόκρανα περιμένουν υπομονετικά σε μια γωνιά του αρχαιολογικού χώρου. Στην Μαγνησία επί Μαιάνδρω υπήρχαν οι μυστηριώδεις πέτρες που είχαν την ιδιότητα να έλκουν και να απωθούν η μία την άλλη.
Στο Βερολίνο, υπάρχει αντίγραφο ενός εξώστεγου του ναού της Αρτέμιδος και ένα αντίγραφο του πρόναου του ναού του Διός. Η τύχη πολλών πρωτοτύπων, αγνοείται. Όμως, ακριβώς εδώ, στην πηγή της ύλης και της μνήμης, ο βοσκός του πρωινού ακουμπά στο βάθρο ενός κίονα του ναού του Διός, να ξαποστάσει. Παρατηρεί τον ξένο τουρίστα, σιωπηλός. Δεν ξέρει από πού ήρθε. Δεν ξέρει ούτε λέξη στην άγνωστη γλώσσα του.
- Ερείπια του ναού του Διός. Ευρήματα από τη Μαγνησία υπάρχουν στην Κωνσταντινούπολη, το Αϊδίνι, το Βερολίνο και το Παρίσι. Στο Μουσείο Περγάμου του Βερολίνου υπάρχουν αντίγραφα του πρόναου του ναού του Διός και ενός εξώστεγου του ναού της Αρτέμιδος.
- Ιωνικοί κίονες. Οι πρώτες ανασκαφές στη Μαγνησία έγιναν το 1891 από τον Carl Humann, τον αρχαιολόγο που ανακάλυψε και το Βωμό της Περγάμου. Τα περισσότερα ερείπια της Μαγνησίας επί Μαιάνδρω καταστράφηκαν στις τοπικές ασβεστοκαμίνους.
Στη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, έγινε κυβερνήτης ο εξόριστος Θεμιστοκλής, ο νικητής της κρίσιμης ναυμαχίας της Σαλαμίνας, όπου αποσύρθηκε μέχρι το θάνατό του το 459 στα 65 του χρόνια. Ο Αρταξέρξης χάρισε την πόλη στο δαιμόνιο Αθηναίο, αφού αυτός έπεισε το μεγάλο βασιλιά ότι στη Σαλαμίνα είχε βοηθήσει τον περσικό στόλο.
- Το πρόπυλον της αγοράς.
Έπειτα από έναν αιώνα περίπου από τις ανασκαφές του Χούμαν, το 1984, ένας αρχαιολόγος από το πανεπιστήμιο της Άγκυρας ξανάρχισε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Μαγνησίας. Σήμερα, ένας εργάτης δίνει αρχαίο σχήμα σε ένα νέο μέλος. Λίγο πιο εκεί, η μνήμη της Μήδειας επιβιώνει χαραγμένη στην αιώνια πέτρα: Η ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΕΤΙΜΗΣΑΝ, ΚΛΑΥΔΙΑΝ ΤΙΒΕΡΙΟΥ ΚΛΑΥΔΙΟΥ ΠΑΝΚΡΑΤΙΔΟΥ, ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΔΙΟΦΑΝΤΙΔΑ, ΙΕΡΕΙΑΝ ΓΕΝΟΜΕΝΗΝ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΛΕΥΚΟΦΡΥΗΝΗΣ, ΔΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΞΗΣ. ΤΙΒΕΡΙΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ, ΤΙΒΕΡΙΟΥ ΥΙΟΣ, ΚΥΡΕΙΝΑ ΠΑΝΚΡΑΤΙΔΗΣ, ΤΗΝ ΕΑΥΤΟΥ ΓΕΝΟΜΕΝΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΝΕΘΗΚΕΝ.
- Μνήμη Μήδειας
Στην Αρχαία Έφεσο
Μετά τον αρχαιολογικό χώρο της Μαγνησίας, σειρά έχει βεβαίως ένας άλλος μοναδικός χώρος της Ιωνίας, η Έφεσος.
- Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου. Στα ερείπια της αρχαίας Εφέσου στέκει αναστηλωμένο, διαψεύδοντας τη φθορά του χρόνου, το κορυφαίο παγκόσμιο πολιτισμικό σύμβολο, φρουρούμενο από την Σοφία, την Αρετή, την Έννοια και την Επιστήμη - έστω τα αντίγραφά τους, αφού τα πρωτότυπα κατοικοεδρεύουν στη Βιέννη.
- Ανάγλυφη Νίκη, από την πύλη του Ηρακλέους.
- Το Ωδείον (Βουλευτήριον).
- Η πύλη του Ναού του Αδριανού.
- Η Κρήνη του Τραϊανού.
- ΕΥΔΙΚΙΗΣ, ΜΩΛΟΙΟ, ΣΑΟΦΡΟΣΥΝΗΣ, ΑΡΕΤΑΩΝ ΜΑΡΤΥΣ ΕΓΩ ΣΤΗΛΗ ΘΕΟΔΩΣΙΩ ΤΕΛΕΘΩ
- Το θέατρο της Εφέσου. Το μεγαλύτερο αρχαίο θέατρο του κόσμου, κατά τις αναφορές, χωρούσε 45.000 άτομα.
- Το θέατρο έβλεπε δυτικά, προς την Αρκαδιανή Οδό που οδηγούσε στο λιμάνι. Η πεδιάδα έχει προσχωθεί από τις φερτές ύλες του Καΰστρου, του Μικρού Μαιάνδρου.
Έφτασε απόγευμα. Μετά από τους δύο αρχαιολογικούς χώρους της Μαγνησίας και της Εφέσου, όπου πέρασα αρκετές ώρες, νιώθω τη μέρα μου πολύ γεμάτη.
Κυλώ σε μια ημιαστική περιοχή, όπου δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να βρω μια ήσυχη απόμερη γωνιά για διανυκτέρευση. Προσπαθώντας να απομακρυνθώ από το δρόμο, περνώ μέσα από ένα χωριό, όπου μερικά παιδιά θα με ταλαιπωρήσουν, βρίσκοντας για παιχνίδι να τραβούν το τρέιλερ και να κάθονται επάνω του. Για αυτούς πρόκειται για παιχνίδι, αλλά για μένα δεν είναι καθόλου έτσι και απομακρύνομαι όσο μπορώ πιο γρήγορα ψάχνοντας για ένα καλύτερο μέρος. Θα καταλήξω στην αυλή ενός κλειστού εργοστασίου, όπου οι δύο φύλακες θα μού επιτρέψουν την διαμονή.
Σε μια κοντινή ταβέρνα γίνεται ένα γλέντι αρραβώνα και τα όργανα παίρνουν και δίνουν, αλλά μετά τις μία ο ύπνος μας συνεχίζεται ανενόχλητος. Οι δύο φύλακες κοιμούνται και αυτοί στο προαύλιο, σε ανοιχτό χώρο κάτω από τον ουρανό. Όλοι απόψε κοιμούνται στο "ξενοδοχείο τα άστρα" - και για βροχή βεβαίως ούτε κουβέντα.
Η Μαγνησία της Ιωνίας: άγνωστες πτυχές της μαγνησιακής ιστορίας
Η Μαγνησία έχει την Ιωνία της, όπως και άλλες περιοχές στην Ελλάδα, που δέχτηκαν Έλληνες πρόσφυγες μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Και όμως, πολύ πριν η Μαγνησία αποκτήσει την Ιωνία της, η Ιωνία είχε ήδη τη δική της Μαγνησία. Μια Μαγνησία που ριζώνει πίσω στο χρόνο και την ιστορία.
Από την αρχή των ιστορικών χρόνων, στο γενικότερο αποικιστικό ρεύμα του 7ου αιώνα προ Χριστού, Αιολείς από τη Θεσσαλία μετακινούνται προς τα ιωνικά παράλια. Όπως μας πληροφορεί ο Στράβων, Θεσσαλοί Μάγνητες μαζί με μερικούς Κρήτες που πήραν κατά την πορεία τους, εγκαταστάθηκαν στην εύφορη πεδιάδα της Καρίας, νοτίως της Εφέσου, στις όχθες του ποταμού Μαιάνδρου. Εκεί, ιδρύεται η πόλη της Μαγνησίας. Από τη φύση του υλιήεντος Πηλίου και της θεσσαλικής πεδιάδας, της Νέσσωνος και της Βοιβηΐδος, οι Μάγνητες καταλήγουν στη φύση της Ιωνίας. Μαζί τους, παίρνουν και τη λατρεία της Αρτέμιδος. Και στις δύο Μαγνησίες – και στη μητρόπολη και στην αποικία – η θεά της φύσεως και των πρωτογενών δυνάμεων λατρεύεται ως θεά αρχηγέτις, δηλαδή ως ιδρυτής και προστάτης της πόλεως και του πολιτισμού.
Λόγω της αιολικής τους καταγωγής, οι Θεσσαλοί αυτοί άποικοι δεν έγιναν αρχικώς δεκτοί στο «Κοινόν των Ιώνων». Αργότερα, ωστόσο, η πόλη της Μαγνησίας εντάχθηκε στο τρίγωνο των πόλεων Πριήνης, Εφέσου και Τράλλεων. Στην εύφορη γη στις όχθες του ποταμού Ληθαίου, στη συμβολή του με τον ποταμό Μαίανδρο, σε μια τοποθεσία κρίσιμη από εμπορικής και στρατηγικής πλευράς, η Μαγνησία αναπτύχθηκε και παρήγαγε φημισμένα κρασιά, σύκα και λαχανικά.
Σε ένα εξαιρετικής τεχνοτροπίας τετράδραχμο από τη Μαγνησία παρά τω Μαιάνδρω, απεικονίζεται κεφαλή Αρτέμιδος με διάδημα, τόξο και φαρέτρα. Στην άλλη πλευρά του νομίσματος, ο αδερφός της Απόλλων, ιστάμενος σε βάση διακοσμημένη με μαίανδρο, κρατά κλάδο και ακουμπά σε τρίποδα που φέρει λύρα.
Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, υπήρχαν ήδη δύο Μαγνησίες στην Ιωνία. Εκτός από τη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, η Μαγνησία επί Σιπύλω, η σημερινή Μάνισα, ιδρύθηκε στους πρόποδες του όρους Σίπυλος, στα βορειοανατολικά της σημερινής Σμύρνης. Εκεί λατρευόταν η Κυβέλη, και, κατά μία εκδοχή του μύθου, υπήρχε ναός της τον οποίο έχτισαν οι Αργοναύτες. Το 1920, η περιοχή αποτέλεσε βάση επιχειρήσεων του Ελληνικού στρατού στη Μικρασία.
Η σημερινή Μάνισα είναι μία τυπική ανατολική πόλη που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Βγαίνοντας όμως από την πόλη και περιδιαβαίνοντας το ιωνικό τοπίο, ο ταξιδιώτης νιώθει ότι βρίσκεται σε έναν οικείο χώρο, που του θυμίζει τη δική του Μαγνησία. Ο αρχαίος ποταμός Έρμος, ο σημερινός Γκεντίζ, διασχίζει τη μεγάλη πεδιάδα της Μάνισα, την πιο εύφορη πεδιάδα της Μικράς Ασίας. Οι περισσότερες καλλιέργειες έχουν ελιές, αμπέλια, σύκα. Η ώρα είναι εφτά το πρωί και οι άνθρωποι δουλεύουν στα κτήματα, πάντα πρόθυμοι να φιλέψουν σταφύλια τον περαστικό ταξιδιώτη. Η σταφίδα απλώνεται για ξήρανση στον ήλιο σε μεγάλα πανιά.
Στο μεγάλο κάμπο του Αϊδινιού, των αρχαίων Τράλλεων, ο δρόμος περνά μέσα από απέραντες εκτάσεις με μεγάλες συκιές, κατάφορτες με πεντάγλυκα σύκα, σταφιδιασμένα από τον Αυγουστιάτικο ήλιο. Ο αρχαιολογικός χώρος της Μαγνησίας βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα στα νοτιοανατολικά της αρχαίας Εφέσου. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Η πόρτα του αρχαιολογικού χώρου, ορθάνοιχτη στους σπάνιους επισκέπτες. Εκτός από τον φύλακα, κανείς δεν υπάρχει εδώ αυτό το ήσυχο πρωινό του δεκαπενταύγουστου. Μόνο ένας βοσκός εμφανίζεται. Οι σκιές του ανθρώπου και των ζώων μοιάζουν να έρχονται από κάποια άλλη εποχή, την εποχή του απροσδιορίστου χρόνου.
Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές στη Μαγνησία έγιναν το 1891, από το γερμανό Καρλ Χούμαν, τον αρχαιολόγο που ανακάλυψε το Βωμό της Περγάμου. Στη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, υπήρχαν οι μυστηριώδεις πέτρες που είχαν την ιδιότητα να έλκονται και να απωθούνται μεταξύ τους.
Την πόλη κοσμούσαν τρεις τουλάχιστον ναοί, ένας ναός της Αθηνάς, ένας ναός του Διός Σωσιπόλιδος και, βεβαίως, ο μεγαλοπρεπής ναός της Αρτέμιδος Λευκοφρυηνής, της θεάς με τα λευκά φρύδια. Η Άρτεμις Λευκοφρυηνή – ή Λευκόφρυς - συνιστούσε τοπική μορφή της θεότητας, που δε συναντάται πουθενά αλλού. Ο ναός της Αρτέμιδος μαρτυρείται από τον 3ο αιώνα και είχε διαστάσεις 58 επί 32 μέτρων, με 8 σειρές από 15 ιωνικούς κίονες. Κατά τον Βιτρούβιο, κτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Ερμογένη κατά το ιωνικό πρότυπο. Ο Στράβων μας λέει, ότι στο μέγεθος και στους θησαυρούς, ο ναός της Αρτέμιδος υστερούσε από αυτόν της Εφέσου, αλλά στην ομορφιά και στην αρμονία των μερών υπερτερούσε από όλους τους ναούς της Μικρασίας. Στο ναό της Λευκοφρυηνής ο Ερμογένης εφεύρε το είδος του οκτάστυλου ψευδοδιπτέρου, εφαρμόζοντας καινοτόμες σχεδιαστικές ιδέες, όπως το ερμογενειακό εύστυλον, κατά το οποίο το μετακιόνιο ισούται με το δύο και ένα τέταρτο της διαμέτρου βάσεως των κιόνων.
Τα ερείπια, όσα διέφυγαν από τις αρπαγές, τη λάσπη και τα στοιχεία, κείνται στο έδαφος. Ατάκτως εριμμένα, άφθονα, απέριττα, λουσμένα στο ιωνικό φως, σιωπηλά, αλλά και εύγλωττα.
Ευρήματα από τη Μαγνησία υπάρχουν στην Κωνσταντινούπολη, το Αϊδίνι, το Βερολίνο, το Παρίσι. Στο Λούβρο του Παρισιού, υπάρχουν 43 κομμάτια από τη ζωφόρο του ναού της Αρτέμιδος Λευκοφρυηνής, τα οποία και συνιστούν τη μεγαλύτερη συλλογή αρχιτεκτονικών γλυπτών του Λούβρου. Το διάζωμα του ναού αποτελούσε ένα συνεχές 175 μέτρων με παραστάσεις Αμαζονομαχίας.
Ο γλύπτης και αρχιτέκτονας Βαθυκλής ο Μαγνήσιος, ήταν διάσημος και εκτός Ιωνίας. Υπήρξε ο δημιουργός του φημισμένου θρόνου του Απόλλωνα στις Αμύκλες της Ελλαδικής Λακωνίας, ένα μνημείο που του ανέθεσαν οι Σπαρτιάτες το 550 π.Χ., το οποίο περιέγραψε ο Παυσανίας τον 2ο αιώνα μετά Χριστόν αναφέροντας ότι είχε μικρασιατικά χαρακτηριστικά όπως η απεικόνιση θνητών, και το οποίο όπως φαίνεται δεν ξέφυγε από την καταστροφική μανία του διαβόητου Μισέλ Φουρμόν το 1732. Τα περισσότερα ερείπια της Μαγνησίας επί Μαιάνδρω, καταστράφηκαν στις τοπικές ασβεστοκαμίνους. Μερικά ιωνικά κιονόκρανα διέφυγαν τη μοίρα των υπολοίπων, και περιμένουν υπομονετικά σε μια γωνιά. Η παρουσία της ζώσης ύλης δίπλα στην αρχαία νεκρή ύλη, υπαινίσσεται την καταγωγή των μορφών της ιωνικής τέχνης.
Στο Βερολίνο, υπάρχει αντίγραφο ενός εξώστεγου του ναού της Αρτέμιδος και ένα αντίγραφο του πρόναου του ναού του Διός. Η τύχη πολλών πρωτοτύπων, αγνοείται. Όμως, ακριβώς εδώ, στην πηγή της ύλης και της μνήμης, ο βοσκός του πρωινού ακουμπά στο βάθρο ενός κίονα του ναού του Διός, να ξαποστάσει. Παρατηρεί τον ξένο τουρίστα, σιωπηλός. Δεν ξέρει από πού ήρθε. Δεν ξέρει ούτε λέξη στην άγνωστη γλώσσα του.
Στη Μαγνησία επί Μαιάνδρω, έγινε κυβερνήτης ο εξόριστος Θεμιστοκλής, ο νικητής της κρίσιμης ναυμαχίας της Σαλαμίνας, όπου αποσύρθηκε μέχρι το θάνατό του το 459 στα 65 του χρόνια. Ο Αρταξέρξης χάρισε την πόλη στο δαιμόνιο Αθηναίο, αφού αυτός έπεισε το μεγάλο βασιλιά ότι στη Σαλαμίνα είχε βοηθήσει τον περσικό στόλο.
Έπειτα από έναν αιώνα περίπου από τις ανασκαφές του Χούμαν, το 1984, ένας αρχαιολόγος από το πανεπιστήμιο της Άγκυρας ξανάρχισε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Μαγνησίας. Σήμερα, ένας εργάτης δίνει αρχαίο σχήμα σε ένα νέο μέλος. Λίγο πιο εκεί, η μνήμη της Μήδειας επιβιώνει χαραγμένη στην αιώνια πέτρα: Η ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΕΤΙΜΗΣΑΝ, ΚΛΑΥΔΙΑΝ ΤΙΒΕΡΙΟΥ ΚΛΑΥΔΙΟΥ ΠΑΝΚΡΑΤΙΔΟΥ, ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΔΙΟΦΑΝΤΙΔΑ, ΙΕΡΕΙΑΝ ΓΕΝΟΜΕΝΗΝ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΛΕΥΚΟΦΡΥΗΝΗΣ, ΔΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΞΗΣ. ΤΙΒΕΡΙΟΣ ΚΛΑΥΔΙΟΣ, ΤΙΒΕΡΙΟΥ ΥΙΟΣ, ΚΥΡΕΙΝΑ ΠΑΝΚΡΑΤΙΔΗΣ, ΤΗΝ ΕΑΥΤΟΥ ΓΕΝΟΜΕΝΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΝΕΘΗΚΕΝ.
Στην Αρχαία Έφεσο
Μετά τον αρχαιολογικό χώρο της Μαγνησίας, σειρά έχει βεβαίως ένας άλλος μοναδικός χώρος της Ιωνίας, η Έφεσος.
Έφτασε απόγευμα. Μετά από τους δύο αρχαιολογικούς χώρους της Μαγνησίας και της Εφέσου, όπου πέρασα αρκετές ώρες, νιώθω τη μέρα μου πολύ γεμάτη.
Κυλώ σε μια ημιαστική περιοχή, όπου δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να βρω μια ήσυχη απόμερη γωνιά για διανυκτέρευση. Προσπαθώντας να απομακρυνθώ από το δρόμο, περνώ μέσα από ένα χωριό, όπου μερικά παιδιά θα με ταλαιπωρήσουν, βρίσκοντας για παιχνίδι να τραβούν το τρέιλερ και να κάθονται επάνω του. Για αυτούς πρόκειται για παιχνίδι, αλλά για μένα δεν είναι καθόλου έτσι και απομακρύνομαι όσο μπορώ πιο γρήγορα ψάχνοντας για ένα καλύτερο μέρος. Θα καταλήξω στην αυλή ενός κλειστού εργοστασίου, όπου οι δύο φύλακες θα μού επιτρέψουν την διαμονή.
Σε μια κοντινή ταβέρνα γίνεται ένα γλέντι αρραβώνα και τα όργανα παίρνουν και δίνουν, αλλά μετά τις μία ο ύπνος μας συνεχίζεται ανενόχλητος. Οι δύο φύλακες κοιμούνται και αυτοί στο προαύλιο, σε ανοιχτό χώρο κάτω από τον ουρανό. Όλοι απόψε κοιμούνται στο "ξενοδοχείο τα άστρα" - και για βροχή βεβαίως ούτε κουβέντα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου